PARA KULLANMANIN ve SAHİP OLMANIN PSİKOLOJİSİ-1

Klasik İktisat kitaplarında paranın 3 fonksiyonundan bahsedilir; işlem yani muamele, ihtiyat ve spekülasyon saiki… Ayrıca para miktarının enflasyonla ilişkisi vardır. Maliye ve para politikalarının ekonomi üzerindeki etkileri ele alınır. Yine bireylerin davranışlarından ziyade hane halkları ve gelirleri esas alınır. Buna karşılık davranışsal iktisatta geleneksel iktisattan farklı olarak kişilerin para konusundaki tavırları değerlendirilmektedir.
Türkçe’ye de çevrilen Housel, Morgan. Paranın Psikolojisi. Çeviren Canan Feyyat. Scala Yayıncılık, İstanbul. 2024, 301 sayfalık kitapta daha çok finans sektörü değerlendirilmiştir. Reel sektörler üzerinde, aile bütçesi harcamalarına fazla yer verilmemiştir. Paranın psikolojisi kitabında yazar aslında daha iyi finansal kararlar almaya yönelik yardımcı olabilecek kısa ve uygulanabilir dersleri vermektedir. (s.255) Dolayısıyla kitap finans piyasalarında paranın kullanımı ile ilgilidir. Bizde tasarrufun gayrimenkul ve altın ile yapıldığını dikkate almak gerekir.
Yazar finansal danışmanlık hakkında da “ben size paranızda ne yapacağınızı söyleyemem. Çünkü sizi tanımıyorum. Ne istediğinizi bilmiyorum, ne zaman istediğinizi bilmiyorum, niçin istediğinizi bilmiyorum” diyerek kişisel özelliklere dikkat çeker
Yazarın tavsiye niteliğindeki bazı cümleleri şöyledir:
- İşler yolunda giderken alçak gönüllü ol, işler ters gittiğinde ise merhametli olarak elinden geleni yap,
-Daha düşük ego ile daha çok servet elde etmeye çalış: Zira kişi ne kadar kazanırsa kazansın hali hazır parasıyla kendisine sınır koymadığı sürece hiçbir servet oluşturamaz.
-Parayı, geceleri iyi uyumayı sağlayacak biçimde yönet: yani her türlü risklere karşı hazır ol ve mümkün olduğu kadar önlem al.
-Yatırımcı daha iyi başarılı olmak istiyorsa zaman ufkunu genişletmeli.
-Birçok şey yanlış gidiyorsa bunları dert etmeyip rahat olmakta fayda vardır. Zira çok sayıda zayıf yatırım olmakla beraber birkaç başarılı sonuç ön plana çıkabilir.
-Parayı zaman üzerinde kontrolü geliştirmek için kullan,
-Sempatik olup gösterişe rağbet etme: yani insanın istediği saygı ve hayranlık uyandırmaktır, gösteriş araçları bunlara yöneliktir.
-Her halükarda tasarruf et: herhangi bir borç ya da taksitle ödeme olmasa bile tasarruf alışkanlığını sürdürmek önemlidir.
-Her başarının bir maliyeti vardır. Çünkü değerli hiçbir şey bedava değildir.
-Finans konusunda uç kararlar almaktan kaçınmak gerekir.
-Akıllı ve tecrübeli kişiler finans konusunda farklı görüşlere tecrübelere sahip olabilirler. Çünkü insanların amaçları ve arzuları farklıdır. İnsanların işinize yarayan görüşlerini almakta fayda vardır.
Bizim kültürümüzde bu konuda pek çok söz vardır. Bunlardan bazıları: Az tamah çok zarar getirir, Hazıra Hasan Dağı dayanmaz, Kendinden yukarıya değil, aşağıya bak, Allah ilmi isteyene, serveti dilediğine verir, Güzelliğine güvenme bir sivilce yeter, servetine güvenme bir kıvılcım yeter.
Yazar rasyonel (makul) olmak yerine mutedil olmayı tavsiye eder. (Çeviriyi yapan bu konuda kavramları karıştırmıştır)
Şans ve risk kardeş olup bu ikisi hayatta her sonucun kişinin çabası dışındaki bazı güçler tarafından yönetildiği gerçeğini de ifade ediyor. Buna genel olarak kitapta Bill Gates ve Allen ile bu ikisinin arkadaşları Kent örnek gösterilir; Kent lise çağında dağa tırmanırken bir kazada hayatını kaybetmiştir. Böyle bir ölüm ihtimali milyonda birdir. Yani bir yanda milyar dolarlara sahip olabilen birisi, diğer tarafta hayatını kaybeden birisi. Dolayısıyla şans verisini ölçmek ve kabul etmek zordur. Bu yüzden bunu dikkate almak gerektiğini ifade ederek gerçekte hiçbir kimsenin başarısında şansın rolü olmadığını düşünmemek zordur. Ancak şansı nicel olarak ölçmek zordur ve insanların başarısını şansa borçlu olduğunu ima etmek kaba kaçtığından genellikle şans faktörü görmezden gelinmektedir. Yazar, şans faktörünün önemini anlatıyor. (Aslında şans dediği kaderdir. ) Hayatta şansın rolü çok büyüktür ancak şansı taklit etmek mümkün değildir. Ancak zamanlarını kontrol eden insanların hayatta daha mutlu olma eğilimi gözlenir. Bu açıdan haberlere hakim olan uç şahsiyetleri yerine geniş kapsamlı gözlemlerden faydalanmak dersler almak daha uygundur.
Yine yasalara karşı hareket ederek boşluklardan faydalanıp daha sonra varlıklarını kaybedenler de söz konusudur.
Yine anlatılan hikayelerden; bazı insanların çok kazandıkları halde yeterince yani yeterli görmedikleri için yüz milyonlara, milyarlara sahip oldukları halde kendilerini riske attıkları bilinir. Türkçede bu “bir tutam ot deveyi yardan uçurur” diye ifade edilir.