MODERN CERRAHİ VE BELEDİYECİLİĞİN ÖNCÜSÜ: CEMİL TOPUZLU PAŞA

Ülkemizde modern cerrahinin kurucusu Dr. Cemil Topuzlu Paşa (1866-1958) aynı zamanda iki defa İstanbul Belediye Başkanlığı (Şehreminliği) yapmış bir şahsiyettir. İstibdat Meşrutiyet Cumhuriyet Devirlerinde 80 Yıllık Hatıralarım.(Dördüncü baskıyı hazırlayan Cemalettin Topuzlu, Topuzlu yayınları, İstanbul, 2002, son baskı 2010 yılı İşaret yayınlarından) tıp kadar belediyecilik ve siyasi tarih açısında önem taşımaktadır.
Zira Cemil Paşa Sultan Hamit, Sultan Reşad ve sarayın özel doktorluklarını yapmıştır. Cemal, Talat ve Enver Paşaları da tanıdığından bunlarla ilgili analizleri olmuştur. Bunlarla ilgili kişisel kanaatlerine hatıratında yer vermiştir. Enteresan bilgiler var.
Kayınpederi uzun süre şeyhülislamlık yapan Cemalettin Efendi, babası da Danıştay hakimlerinden Yusuf Ziya Paşa. Aile olarak Fatih dönemine dayanıyor.
Tıp fakültesinin kuruluşunda ve tıp eğitiminde önemli bir yere sahip olduğu gibi, ilk Türk cerrahıdır. O zamana kadar cerrahlık daha ziyade baytarlıktan gelmektedir. Berberler, kırıkçıların elindeki tedaviye karşı sağlıklı tedbirler üzerinde durmuştur. Zeynep Kamil, Şişli Etfal gibi önemli sağlık kuruluşlarının kurulmasına öncülük etmiştir. Tıpta yeni ameliyat usulleri geliştirdiği gibi kendi adıyla anılan aletler de geliştirmiştir. Avrupa’da da bu konuda üne sahip olmuştur.
Balkan savaşlarına ve Birinci dünya savaşına katılmamak için kendisine düşeni yapmış bir devlet aydın... Balkan savaşı sırasında salgın haline gelen koleraya karşı tedbir almış. Hatıratında dönemin bazı askeri yetkilileriyle bu konudaki mücadelesini de anlatır.
1912 yılında İstanbu Şehreminliğine tayin edilmiş ve İstanbul’da birçok hizmeti başlatmıştır. Belediye başkanlığına nasıl atandığını da şöyle anlatır: Sadrazamlığı atanan Gazi Ahmet Muhtar Paşa aynı zamanda ilgilendiği hastasıdır. Bir gün kendisini huzura çağırır ve İstanbul Şehreminliğine münasip görüldüğünü söyler. Bunun sebebini sorunca, “Bir ay önce Göztepe Feneryolu tarafından geziyordum. Senin Çiftehavuzlar’daki köşkünü o zamana kadar görmemiştim. Binanın mimari tarzı, bahçenin tanzim şekli o kadar dikkatimi celbetti ki, bu Avrupakari köşk kimin diye meraklandım. Senin olduğunu söylediler. O zaman düşündüm ki evinin içinde ve dışında küçücük bir Avrupa yaratan adamı Şehremini yaparsam, İstanbul’u imar eder. İşte sadrazam olur olmaz da, seni bu makama getirmeyi düşündüm.”
İmar planı yapılması, Sultanahmet meydanı gibi bazı meydanların açılması, Gülhane bahçesi, esnafların temiz ve düzenli gıda ürünleri satmaya zorlanması, sokakların temizliği, caddelerin açılması ve bakılması, belediye personelinin buna göre eğitilmesi gibi pek çok konuyu düzenlemiştir. Kendisi mesleğinden dolayı Avrupa ile yoğun ilişkileri olduğundan, bu konudaki başarısının da iyi bir gözlemci olduğuna bağlamak mümkündür. Dolayısıyla Topuzlu, günümüz belediyeciliğinin öncüsüdür.
İkinci şehreminliği İstanbul’un işgal yıllarına rastlar. İstanbul’un korunması için elinden geleni yapar, hatta Fransız generale hatırlattığı olay ilginçtir. Fransızlar İstanbul’da bazı saygısızlıklarını görünce, “Almanlar sizin Paris’i işgal ettiklerinde böyle yapmadılar”, demiştir.
Damat Ferit Paşa kabinesine biraz da zorla Nafia nazırı olarak girmiştir. Bu arada Milli Mücadeleye destek verir. Bu kabinenin düşmesine de neden olur. Kendisinin mandacı olmadığını da belirtir. İdamla yargılanması, bu arada yurtdışında kalması ve aklanmasını anlatır.
1945 yılında milletvekili adayı olur, ama diğer konulardaki şansı burada yaver gitmez. 1946 yılında da Beyoğlu Belediye Meclisi üyesi seçilir. Anlaşılan bu dönemdeki siyasi çalışmalarında şansı pek olmaz. Hatta bu tecrübelerden hareketle anılarında siyasete bulaşmayı meslek sahiplerine pek tavsiye etmez.
Topuzlu’nun 292 sayfalık anıları ve buna ek bilgilerle hem tıp hem de belediyecilik alanlarında önemli başarıları ve seksen yıllık bir tarihi de anlatmaktadır. Geçmişi hatırlamak ve hatırlatmak, hizmeti geçenleri minnet, saygı ve rahmetle anıyoruz. (Fazla bilgi için bakınız: https://cemalettintopuzlu.com/cemil-topuzlu/kitaplari/)