KÜRESEL LİDERLİK: RECEP TAYYİP ERDOĞAN MODELİ-1

Liderlik çalışmaları akademik dünyanın önem verdiği konular arasındadır. Liderlik alanında, Ohio State Üniversitesi, Michigan Üniversitesi, Iowa Üniversitesi gibi akademik kurumlarda önemli araştırmalar yapılmaktadır. Bizdeki araştırmalar daha dağınık şekilde yapıldığından bu konuda henüz bir üniversite ön plana çıkmamıştır. Bununla birlikte İstanbul Ticaret Üniversitesi buna en yakın olanlar arasındadır. Bu kapsamda bu üniversitede yapılan doktora tezinde siyasette Küresel Liderlik ele alınmıştır. Mehmet Duman tarafından Prof. Dr. Murat Kasımoğlu’nun danışmanlığında yapılan bu çalışmaya ben de tez izleme komitesi ve tez savunma jürisinde yer alarak katkı vermeye çalıştım. Ayrıca aynı üniversiten bölüm başkanı Prof. Dr. A. Tuba Karabulut ile bu alanda pratik tecrübeleri de olan Prof. Dr. Ömer Bolat tez savunma jürisinde yer almıştır.
“Gün geçtikçe daha da küreselleşen dünyada liderlik yapmak yerel ve global süreçlerin uyumlu bir şekilde değerlendirilmesini gerektirmektedir. Dünyada sürdürülebilir insan yaşamının temelleri de küresel bakış açısına sahip olmayı olmazsa olmaz hale getirmiştir. Türkiye'de geçmişte siyasi liderlik yapmış olan liderler konusunda araştırmalar mevcuttur. Ancak, halen liderlik yapmakta ve Türkiye Cumhuriyeti tarihinde liderlik süresi en uzun olan Recep Tayyip Erdoğan'ın liderliği üzerine yapılan araştırmalarda, özellikle küresel liderlik nitelikleri bağlamında yeni çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu nedenle yarı-yapılandırılmış mülâkat soruları ile toplamda 34 kişi ile mülakatlar yapılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre Erdoğan'ın küresel liderlik ekseninde temel olarak proaktif bir dış politika sergileyerek Türkiye'de emperyalizm ve batılılaşmaya karşı bağımsız bir siyaset geliştirmesi söz konusudur. Ayrıca dünya barışına hizmet eden çalışmalar yapmış olması, Türkiye'nin, Türki Cumhuriyetler'in her birinde ve İslam Ülkelerinde desteğini sağlayan birleştirici yaklaşımlar sergilemesi, dünya liderleri içinde saygınlık kazanmış olması ile Türkiye dışındaki halkların da kendisine yakınlık duyması ile liderliğe bakışta yeni bir kategori ortaya çıkmıştır. Bu liderlik tutum ve niteliklerinin; hitabet, karizmatik olma, çalışkanlık, işlerin takipçisi olma, risk alabilme, cesaret ve samimiyet gibi kişisel özellikleri ile de uyum içinde olduğu keşfedilmiştir. Ortaya çıkan sonuçlar daha önceki araştırmaların sonuçlarını desteklemektedir.”
https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Liderlerin özellikleri ve tarzları toplumların içinde bulundukları döneme ve şartlara göre değişmektedir. Yerel olarak başlayan bir lider bölgesel ve küresel liderliğe doğru ilerleyebilmektedir. Yönetim ve liderlik konusunda pek çok teori ve model geliştirilmiştir. Son yirmi yılda, Türkiye’de, bölgede ve küresel çapta damgasını vuran ve dünyada kendisinden bahsettirmeyi başaran AK Parti lideri Recep Tayyip Erdoğan’ın küresel lider olarak, dönüşümcü liderlik özelliği ön plana çıkmıştır. Zira lideri, lider yapan yaşadığı şartlarda ulusal ve uluslararası alanlardaki konjonktürel değişmelerdir. R. Tayyip. Erdoğan, orta öğrenim sıralarında çıktığı siyasi yolculuğa siyasetin mutfağında başlamış, aşama aşama yol katederek, zorlukları aşarak parti liderliği, “muhtar bile olamaz” iddialarına rağmen önüne konulan tüm engelleri aşarak Başbakan, Cumhurbaşkanı ve Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde Cumhurbaşkanı olmuştur. 14 Mayıs 2023 seçimlerinde de yeniden aday olmuştur.
Dr. Mehmet Duman tarafından kaleme alınan ve Şubat 2023’te Boğaziçi yayınlarından kitap olarak basılan bu Doktora Tezi üç bölümden oluşmaktadır.
İlk bölümde; liderlik araştırmalarında kavramsal çerçevelerin çok yönlü analizi yapılmıştır. Liderlik ve yönetim hakkında oldukça fazla araştırma yapılmış ve yapılmaktadır. Tarihsel olarak, büyük adamlar teorisi, geleneksel liderlik teorileri, özellikler yaklaşımı, durumsallık yaklaşımları ve davranışsal yaklaşımlar konunun teorisini ele almaktadır. Özellikle ABD’de davranışsal teoriler kapsamında yukarıda anılan üniversitelerin araştırmaları dikkat çekmektedir. Yazar, kitapta önemli sayıda yabancı literatürden yararlanmış, modelini kurmak için temel oluşturmuştur.
İkinci bölümde; küresel liderlik-dönüşüm ve paradigma geliştirmede liderliğin rolü ele alınmıştır. Liderlik bir kişi tarafından bir grup veya örgütlenmedeki faaliyetleri ve ilişkileri yönlendirmek, yapılandırmak ve kolaylaştırma için kasıtlı etkinin uygulandığı bir süreçtir. Küresel liderlik ise yalın bir kavram olmayıp, mesela, bazı araştırmalarda küresel liderlikte yetkinlikte yirmi yıllık bir araştırma sonucunda 150’den fazla farklı yetkinlik bulunmuştur. Bunların birbirleriyle örtüşenlere birleştirilerek 15’e indirgenmiştir. Bunlar da altıya irca edilmekle; özellikler ve tutumlar, bilişsel yönelimler, kültürler arası ilişkiler, küresel iş uzmanlığı, küresel organizasyon uzmanlığı ve vizyon belirlenmiştir. Bu çerçevede kitapta karizmatik liderlik, dönüşümcü liderlik ve stratejik liderlik, hizmetkar liderlik, kavramları son yayınlanan yabancı literatür taranarak doyurucu bilgiler yer almaktadır. (Devamı gelece)