KURBAN BAYRAMLARINDAN AKILDA KALANLAR

Kurban ibadeti, dini olmak yanında iktisadi ve sosyal yardımlaşma açısından İslam toplumlarında önemli bir yere sahiptir. Bununla beraber kurban kesimi ve bununla ilgili işler biraz meşakkatlidir.
Türkiye’de son beş yılda kesilen kurbanlıkların türü ve miktarı 2019 Büyükbaş: 891.670 Küçükbaş: 2.823.066; 2018 Büyükbaş: 866.143 Küçükbaş: 2.682.612; 2017 Büyükbaş: 817.805 Küçükbaş: 2.720.271; 2016 Büyükbaş: 923.751, Küçükbaş: 2.939.252; 2015; Büyükbaş: 867.652, Küçükbaş: 2.716.336. Türkiye Damızlık Koyun Yetiştiricileri Birliği (TÜDKİYEB)’ne göre, bu yıl Kurban Bayramı'nda 2 milyon 750 bin küçükbaş, 950 bin büyükbaş olmak üzere toplam 3 milyon 760 bin baş civarında kurbanlık hayvan satıldı. Bu yıl yetiştiricilerin, kurbanlıklarının yaklaşık yüzde 25'ini satamadıkları tahmin edilmektedir.
Büyük baş bir hayvanın ortalama fiyatı 15.000 lira ise kurbanlık değer 14,250 milyar TL, küçük baş hayvanların ortalama fiyatı 2 500 lira olduğunda 6,8 milyar TL olarak toplam 21 milyar TL civarında bir işlem hacmi ortaya çıkmaktadır. Bunu bir milyarı geçen Müslüman nüfusu da ekleyince kurbanın hem dünyada hem de ülkemizde önemli bir iktisadi fonksiyonu olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca kesilen hayvanların etleri bedelsiz dağıtılmasıyla yani toplumsal kesimler arasındaki transferler önemli rakamlara ulaşmaktadır. Bu konuda üniversitelerin özellikle sosyal politika kürsülerinde yeterli sayıda doktora veya yüksek lisans tezleri yoktur. Halbuki yukarıdaki rakamlar hem ekonomi hem de sosyal yardımlaşma ve dayanışma bakımından kurban ibadetinin ne derece önemli olduğunu ortaya koymaktadır.
Hepimizde kurban bayramlarından bazı hatıralar vardır. Mesela bizim çocukluğumuzda köylerde koyun ve keçi kesilirdi, sığırlara pek iltifat edilmezdi. Şimdi ise koyun ve keçi etleri koktuğu gerekçesiyle sığır tercih ediliyor.
Bir dönemler kurban derileri kavga konusuydu. Türk Hava Kurumu kurban ibadetiyle hiç ilgisi olmadığı halde kurban derisini toplama yetkisini aldığından, başka vakıfların veya derneklerin deri toplaması suçtu ve toplayanlar karakolluk ve arkasından mahkemelik oluyorlardı. Bu konuda önemli sayıda karakolluk veya mahkemelik olan vardır.
Günümüzde kurban bayramı günlerinde tatile gidenler veya zahmetli görenler bunun bedellerini yurtiçi veya yurtdışına göndermekteler. Bazı ülkelerde hayvan fiyatları düşük olduğundan kurbanlık bedeller de düşük kalmaktadır. Yurtdışına kurban gönderilmesi yurtiçinden kısmak anlamına gelir. Bu sebeple yurt içindeki hak sahiplerinin gözetilmesine dikkat etmek gerekir. Ayrıca bu tür organizasyonları devletin kurduğu vakıflar veya dernekler (Türk Diyanet Vakfı, Kızılay, Mehmetçik Vakfı gibi) yanında çeşitli grupların kurdukları sivil toplum örgütleri düzenlemektedir. Bunların hem resmi kurumlar hem de bağışçılar tarafından ciddi olarak denetlenmesi üzerinde durulmalıdır.
Belediye kanununa göre hayvan kesimi için mezbahalar kurmak belediyelerin görevleri arasındadır. Kurban günleri hayvan kesimleri geçici bir durum olduğundan kurbanlık hayvan satış ve kesim yerleri (birlikte veya ayrı yarı yerlerde) kurulmaktadır. Yakın zamana kadar böyle bir uygulama olmadığından şehirlerin ana caddeleri uzun bir süre hayvandan geçilmezdi. Mesela Konya’da Larende caddesi civarı… Hem trafik olumsuz etkileniyordu, hem de ciddi bir temizlik problemi ortaya çıkıyordu. Oysa şimdi daha düzenli yapılıyor. Belediye veterinerleri de buraları denetliyorlar.
Bir başka problem bazı yerlerde halen devam eden hayvanların kesim meselesidir. Pek çok ehil olmayan kişi zavallı hayvanları boğazlamaya kalkışır, onlara eziyet ederdi. Halbuki Peygamberimiz kesim yapılırken eziyet edilmemesini buyurmuştur. Acemi kasaplar, kendilerine de ciddi zararlar vermektedir. Bakalım yeni çıkan Hayvan Hakları kanunu uygulaması bu konuya nasıl istikamet verecektir.
Bir zamanlar büyük şehirlerin ana bulvarları, açık alanlar hayvan boğazlama yerleriydi, bu sebeple hoş olmayan görüntüler çokça görülmekteydi. Kurbanlıkların kesilmesinden sonra da buralar atıklarla kokuyordu. Bugün bu görüntülere yer verilmiyor, demek ki bu konuda idari bir boşluk vardı ve bu telafi edildi.
Kurbanlıklarla ilgili bu düzenlemeler son yıllarda gündeme geldi. Mekke’de de Mina’da kesilen hayvanlar açığa bırakılıyordu. Sonra bununla ilgili düzenleme yapıldı ve artık etler ve diğer ürünler boşa gitmiyor, değerlendiriliyor. Fakir Müslüman ülkeler konserve şeklinde gönderiliyor.
Kurbanlık hayvanların fiyatları genellikle et fiyatlarından yüksek olmaktadır. Kurbanlık meselesi ülkenin hayvancılık politikasıyla da yakından ilgilidir. Zira yukarıda verdiğimiz rakamlar bunu göstermektedir.
Müslümanların azınlık olarak yaşadıkları Avrupa, Hindistan gibi ülkelerde kurban kesilmesi daha sıkı kurallara bağlıdır. Avrupa’da hayvanların şoklaması fıkhi problem olarak tartışılırken, hayvanları kutsal sayan kültürlerde ciddi kavgalara sebep olmaktadır.
Biz kurbanın maddi taraflarını ele aldık. Kesilen hayvanların ne etleri, ne kanlara Allah’a ulaşır, O’na ancak inananların niyetleri ve takvaları ulaşır.
Bu vesile ile geçmiş Kurban bayramınızı tebrik eder, sağlık ve afiyetler dilerim.