Hata yap, hayatı öğren...

“Hata yapmaktan korkmak, ilerlemenin ölümüdür” demiş İngiliz filozof Alfred North Whitehead. Bu söz çerçevesinde duruma bir bakalım.  Gerçekten, hata yapmak ve hata yaptığını görmezden gelip denemeye devam etmek o hatadan fayda sağlamak anlamına gelir mi? İnsanlar yaradılışı gereği hata yapar. Bu öğrenme yollarından biri olan deneme-yanılma yönteminin yapısı gereği hata yapılarak da öğrenmenin mümkün olduğunun bir göstergesidir. Şunu söyleyebiliriz ki hata kötü bir şey değildir. Hata yapmazsak tecrübe edinemeyiz, hata yaparak doğruya yaklaşır ve deneyimleriz. Edison, bildiğimiz klasik ampuller için ısıya dayanıklı ve oksidasyon dolayısı ile özellikleri hemen bozuşmayacak bir metal teli bulabilmek için laboratuarında yıllarını vermişti. 40 000 metal veya metal alaşımı denedikten sonra bir arkadaşı "Hala yılmadın mı, bu işi başarabileceğini sanıyor musun?" diye sorduğunda, "Ne demek, tabi başaracağım! Şimdi en azından bu işte kullanılamayacak 40 000 metal alaşımının ne olduğunu biliyorum" demişti. Hata yapmaktan korkmanın en önemli sebeplerinden biri mükemmeliyetçiliktir. Mükemmeliyetçilik iki ucu keskin bir kılıç gibidir. Kişi hem en yüksek standartlara ulaşması hem de asla hata yapmaması gerektiğine inanır. Bu ilk bakışta olumlu bir özellik gibi görünse de aslında erişilmesi mümkün olmayan bir konuma umutsuzca erişme çabası anlamına gelir. Mükemmeliyetçi kişiler genellikle davranışlarıyla kendilerine zarar verdiklerini farkına varmazlar. Mükemmel olma istek ve azimlerinin kendilerine başarı, onay, sevgi ve takdir kazandıracağını sanırlar ama genellikle tam tersi olur; başarılı olsalar da, kullandıkları yöntemler onları çok istedikleri “sevgi” ve “kabul görme”den mahrum bırakır. Mükemmeliyetçilik genellikle en iyiyi yapma çabasıya karıştırılır. Oysa sağlıklı bir şekilde elinden gelenin en iyisini yapmaya çalışmakla mükemmeliyetçilik arasında fark vardır. En iyiyi başarmak için çaba gösterenler başarılı olmak ya da hedeflerine ulaşmak için gösterdikleri bu çabadan zevk alırlar. Mükemmeliyetçi kişiler ise hiçbir zaman ve koşulda hata yapılmaması gerektiğine inandıklarından kendilerinden ve yaptıklarından sürekli kuşku duyup, kaygı içinde yaşarlar. Mükemmeliyetçilikle baş etmek mükemmel olmadığımızı kabul etmemiz demek olduğu için cesaret gerektirir. Bunun için:

• Mükemmel olmanın yarar ve zararlarını ayrı ayrı sıralayın: Artılar yani kendi kazandıklarınız ile eksiler yani ödediğiniz bedeller sıralandığında ödediğiniz bedellerin çok daha fazla olduğunu görebilirsiniz. Örneğin, ilişkilerinizde sorunlar yaşamak ya da sürekli olarak kaygı içinde olmak.
• “Ya hep ya hiç” şeklindeki eleştirel düşünce tarzınızın farkına varın: Alışkın olduğunuz eleştirel düşüncelerinizin yerine daha gerçekçi ve mantıklı düşünceler koymayı öğrenin/deneyin. Kendiniz ya da bir başkası tarafından mükemmel olmayan şeyler yapıldığında, yapılanların iyi olan yanlarını bulmaya çalışın. Sonra kendinize şu soruları sorun: Gerçekten hissettiğim kadar kötü mü? Başka insanlar bunu nasıl değerlendiriyor?
• Yapabilecekleriniz konusunda gerçekçi olun: Gerçekçi hedefler koydukça “mükemmel olmayan” sonuçların korktuğunuz ya da kaygılandığınız olumsuz sonlara varmadığını yavaş yavaş fark edeceksiniz.
• Eleştiriyle nasıl baş edebileceğinizi öğrenin: Mükemmeliyetçi kişiler eleştirileri genellikle kişisel saldırı olarak algılar ve çok tepkisel davranırlar. Eleştiri ve kendiniz hakkında daha nesnel olmaya çalışın. Eğer biri sizi yaptığınız bir hatadan dolayı eleştirirse, hatanızı anlamaya çalışın ve hata yapma hakkınız olduğunu hatırlayın. Hatasız öğrenme ve gelişmenin de mümkün olmayacağını unutmayın.

Hayatın içinde her birey, bir bilim adamıdır diyebiliriz. Hayatı keşfetmek için deneyimleyerek insanlığımızı hislerimizi dünyayı anlayabiliriz, bu yüzden hata yapmak bizi korkutmamalı. Yapmayı planladıklarımızın önüne engel olarak kendimizi koymak istemiyorsak hata yapma korkusunun arkasına gizlenmiş olan mükemmeliyetçi düşünce tavır ve davranışlardan kendimizi soyutlamak bizi daha mutlu ve başarılı kılacaktır.   Mutlu günler…