DARPHANENİN 555. YILI KUTLAMA PROGRAMI

23 Kasım 2022 Çarşamba günü Taksim, Atatürk Kültür Merkezinde Darphanenin 555. Yılı kutlandı. Bilindiği gibi Darphane ve Damga Matbaası genel müdürlüğü Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlıdır. Cumhuriyetle birlikte idare İstanbul’dan Ankara’ya taşınırken Darphane İstanbul’da kalmıştır.
Darphane dijital çağ ve Türkiye yüzyılı hedefleri doğrultusunda logosunu yenilemiş ve bu programda açıklamıştır. Maliye Bakanının katıldığı toplantıda ayrıca “Kudret ve Hafıza” konulu bir sergi açılmış ve meskukat (numismatik) örneklerinden hatıra paralar, madalyonlar, kimlik kartları, evlenme cüzdanları, pasaportlara kadar hem darphane hem de damga matbaasından örnekler sunulmuştur. Son olarak kimlik kartları ile pasaportların yerli imkanlarla basılmaya başlanmasıyla ekonomiye ciddi katkı sağlanmıştır.
Sikke ve hutbe tarihimizde devletin hakimiyeti alametidir. Tağşiş, kalpazanlık gibi konular devletin cezalandırdığı hususlardır. Zira para ayarı, miktarı gibi konular kamuyu ilgilendirdiğinden devlet politikasına konu olmaktadır. Darphaneler devletin para bastığı (darbettiği) kurumlardır. Fatih döneminde 1462 yılında bugünkü Beyazıt camii civarında darphane kurulmuştur. Dolayısıyla Darphanenin 555. Yılı kutlanmaktadır.
Programda iki oturumlu bir panel yapılmıştır. İlk oturumda moderatörlüğümüzde iktisat tarihinde altın ve gümüş para konusu ele alınmıştır. Zira iktisatta mübadele aracı olan para, genellikle altın ve/veya gümüş yanında diğer düşük madenlerden basılmış (darp edilmiş) kamu otoritesi tarafından da ayarı ve miktarı kontrol edilmiştir. Para teorileri iktisadın önemli konularıdır ve günümüzde para politikası faiz ve enflasyon gibi makro ekonomik büyüklükler açısından çok tartışılmaktadır. Eskiden merkantilizm politikalarında zenginlik kaynağı olarak altın ve gümüş birikimi esas alınmaktaydı. Günümüzde de maliye politikası yanında para politikası devletin temel araçlarından birisidir.
Osmanlı’da Darphaneler pek çok ilde açılmıştır. Tabii ki en önemli merkez İstanbul olmuştur. İlk olarak 1843 yılında makine getirilmiştir. Para sistemi ile darphane ilişkisi vardır. Madencilikteki gelişmeler ile mali krizler, savaşlar para miktarını ciddi olarak etkilemiştir. Darphane günümüzdeki Merkez Bankası ve hazine fonksiyonuna sahip olmuştur. Günümüzde kağıt parayı Merkez Bankası çıkarıyor, Darphane metal paraları basıyor. Hatıra paralar, nişanlar da çıkaran darphane zengin bir koleksiyona da sahiptir.
Ülkemiz meskukat yani nümismatik alanında dünyanın belki de en fazla koleksiyonuna sahip olduğundan üniversitede bir merkez kurulması gayet isabetli olur.
Yine zekatta nisap miktarı, altın ve gümüşte faizin (ribanın) illeti gibi konular da ele alınan konular arasındadır.
Panelin ikinci kısmında bakan yardımcısı Murat Zaman’ın moderatörlüğünde BDDK ve finans sektörü temsilcileri dijitalleşme ve sanal para konusunu ele almışlardır. Yüksek volatilite yani fiyat oynaklığı, kamu otoritesinin bu alanda daha oluşmaması, üretimi için büyük enerji ihtiyacı ve depolama sorunları dolayısıyla kripto para ciddi tereddütler içerdiğini söyleyen özel bir bankanın genel müdürü bu konudaki derin kaygılarını belirtmiştir. Başka bir panelist dijitalleşmenin uluslararası işlemleri kolaylaştırması, finansal erişimin özelikle göçmenler için getirdiği avantajlar üzerinde durmuştur. Genç nüfusta kripto para eğilimi çok güçlüdür. Bunda gençliğin içinde bulunduğu bunalım, kendileri için kolayca zenginleşme fırsatı vermesi gibi unsurlar etkili olmaktadır. Burada dikkat çeken cümle, “teknolojiyi icat edenler kendilerini fonlamak için bu tür aletleri hemen kullanmaktadırlar”. Ayrıca sanal paralar egemenlik üzerinde de ciddi tehdit oluşturmaktadır. Bir başka sorun, Çin gibi sıkı bir yönetim yapısına sahip olan bir ülkede bile kripto para regüle edilmekte başarısız olunmuştur.
Ülkemizde dijital bankacılık konusunda ciddi ilerlemeler olmakla birlikte, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu temsilcisi, özellikle dijital dolandırıcılığa karşı kökü dışarıda olan platformlara karşı dikkatli olmasını vurgulamıştır.
Bu yıl anısına editörlüğünü ve çevirisini yaptığımız Mekteb-i Mülkiye-i Şahane müderrisi Mahmud Es’ad Seydişehri’nin 3 cilt Osmanlıca “İktisad” kitabı Darphane tarafından yayınlanmıştır.
Bu vesile ile Darphane’nin 555. Yılı vesilesiyle genel müdür A. Yasir Şahin’i ve çalışma arkadaşlarını tebrik eder, güçlü kurumlarımızın başarılarının devamını dileriz.