Bugün 21 Aralık! Peki En Uzun Gece Bugün mü?

Kış gündönümü 21 Aralık, güneş ışınlarının Oğlak Dönencesi'ne dik geldiği an. Kuzey yarımkürede günler uzamaya, güney yarımkürede kısalmaya başlar. Bu tarih bazı ülkelerde kuzey yarımkürede kışın, güney yarımkürede yazın başlangıcı sayılır. Bununla beraber bazı ülkelerde de yazın veya kışın tam ortası kabul edilir. Güney yarımkürede en uzun gündüz, Kuzey yarımkürede en uzun gece yaşanır.

Tarihi ve kültürel önemi

Kış gündönümünün Neolitik (Yeni Taş Çağı) döneme kadar uzanan bazı kültürler için yıllık döngünün önemli bir anı olarak kabul edildiğine dair kanıtlar vardır. Astronomik olaylar genellikle hayvanların çiftleşmesi ve ekinlerin ekilmesi gibi çiftçilik faaliyetlerine rehberlik etmek için kullanılırdı. Hayvanlar kış boyunca beslenmek zorunda kalmamaları için kesilirdi ve bu nedenle yılın bu zamanı, birçok kişi için bol miktarda taze etin bulunduğu tek zamandı.

Kış gündönümünde güneş ışınları Oğlak Dönencesi'ne dik gelir; gündüzler kısalmayı durdurur ve yeniden uzamaya başlar. Antik Avrupa'nın bazı bölgelerinde bu olay, Güneş'in ya da bir Güneş tanrısının ölümü ve yeniden doğuşu olarak sembolize edilirdi.

EN UZUN GECE KAÇ SAAT SÜRER?

Kuzey yarım kürede gölgelerin en uzun olduğu gündür. 21 Aralık'ta ülkemizde en uzun gece 15 saat 6 dakika ile Kuzey'deki Sinop şehrinde yaşanıyor. En kısa gece ise 14 saat ile Güney'deki Hatay'da meydana geliyor. En uzun gecenin yaşandığı gün, gündönümü olarak adlandırılır.

EKİNOKS TARİHLERİ

21 Mart: Gece ve gündüz eşit olur, bizim bulunduğumuz kuzey yarım kürede ilkbahar başlar.

21 Haziran: En uzun gündüz, en kısa gece. Yaz mevsimi başlar (Kuzey yarım kürede)

23 Eylül: Gece ve gündüz eşit olur. Yaz biter, sonbahar başlar. (Kuzey yarım kürede)

21 Aralık: En uzun gece, en kısa gündüz. Kış mevsiminin başlangıcı. (Kuzey yarım kürede)

GÜNLER NE ZAMAN UZAYACAK?

21 Aralık'ta güneş ışınları Oğlak Dönencesi'ne dik gelir. Bu tarihten itibaren geceler kısalarak gündüz süresi uzamaya başlar ve bu süreç 21 Haziran'a kadar devam eder.

ZEMHERİ NE ZAMAN GİRİYOR?

Halk tarafından 22 Aralık ile 30 Ocak arasındaki 40 günlük dönem, zemheri ayı olarak ifade ediliyor. Zemherinin en belirgin özelliğinin ise bir kısmı sonbahara bir kısmı ise kışa benzediği için sıcaklık dalgalanmasının fazla olması olduğu söyleniyor.

ZEMHERİ TAKVİMİ 2024-2025

Uzmanlara göre, zemherinin ilk yarısında hava sıcaklıklarında dalgalanmalar yaşanır. 17-18 derece olan sıcaklıklar birkaç gün sonra 4-5 dereceye kadar iner. Dolayısıyla zemheri ayı hastalıkların fazlaca görüldüğü aydır.

ZEMHERİ NEDİR, NE DEMEK?

Zemheri, Arapça kış anlamına gelen "zem" ile Farsça uğultu anlamındaki "harir" kelimelerinin birleşmesi ile oluşmuştur. Kış, eski dilde zemheri ismiyle de anılırdı.

Gücük Yedisi:
Rumi 7 Gücük, (Miladi 20 Şubat.) Şiddetli kışlar görülür.
Gücük Yedisi için “Ya kar yağar. Kar gücük devenin kuyruğuna çıkar. Ya da sıcak olur, sıcaklık gücük iti solutur” denilmektedir.
Halk arasında Gücük ayının kararsız havasını belirtmek için “Deli Gücük kudurdu” diye bir de söz vardır.

Cemreler
1.Cemre: Gücük ayının 7.gününde (20 şubat) cemre havaya düşer. Havalar ısınmaya başlar.
2.Cemre: Gücük ayının 14. gününde (27 şubat) cemre suya düşer. Sular ısınmaya başlar.
3.Cemre: Gücük ayının 21. gününde (miladi 6 mart) cemre toprağa düşer. Toprak ısınmaya başlar.

Bede Yel(Vade Yeli):
18-21 Gücük (3-6 Mart) tarihleri arasında dört gün eser. Güneyden (Kıble) eser. Halk arasında “Deniz kıbleyi basarsa bolluk olur, yaz boyu çipintili (yağışlı) gider. Kıble denizi basarsa kurak gider, kıtlık olur” denilmektedir.

Sürü sahibi bir müslümanın kışın sonlarına doğru hayvanlarının yiyeceği biter. Çaresiz yakın köydeki gayrımüslim bir komşusuna hayvan yiyeceği için başvurur. O da kızını vermesi şartıyla yiyecek vereceğini söyler. Üzgün bir şekilde eve dönen sürü sahibi bu olayı kızına anlatır. Kız bu istek karşısında çok üzülür. Gece sabaha kadar ibadet eder ve Allah’a şöyle yalvarır: “Es bede yeli es, gavurdan benim nasibimi kes, ya bana toprak, ya sabaha yaprak.” Kızın dileği kabul edilir. Sabah olduğunda, güneş doğmuş, karlar erimiş, koyun sürüleri otlanacak kadar hava güzelleşmiş, yapraklar açmıştır.Böylece kız çirkin istekten kurtulur.

Kocakarı Soğukları(Beldir Aciz):

Gücük ayının 26. günü ile mart ayının 4. günleri (11-17 mart) arasında devam eden sayılı fırtınadır. Beldir Aciz fırtınası, “Beldir aciz, yer gök taciz” “Üçü şubatta, dördü martta” gibi sözlerle tarif edilir.bu fırtınalı günlere “Kocakarı Soğukları” adı verilir.
”Çok eski tarihlerde, bir köyde oğlakları çok sevdiği için koyun yerine keçi besleyen bir nine yaşarmış. Her yaz yaylaya çıkan nine, bir sene zamanı gelmediği halde havaların ısınmasına aldanarak gücük ayının sonunda yaylaya çıkar. Bir iki gün yaylada kalır ve havaların sıcak olması hoşuna gider. Bunun üzerine kış ayı ile alay eder. Kış ayı 4 gün 4 gece kar yağdırıp tipi estirir (Gücükün son dört günü). Ancak nine ve oğlakları ölmeyince kış, Mart ayından üç gün borç alır. Böylece 7 gün 7 gece fırtına estirir. Nine ve oğlakları ölür.

Mart Dokuzu:

Mart ayının 9. günüdür. (22 mart) Gece gündüz eşit olur. “Mart Dokuzu “ olarak bilinen bu günde, bahar başlar. Ancak bazı yıllar şiddetli fırtınalar görülebilir.
Mart Dokuzu ile ilgili olarak “Mart dokuzuna 9 kütük 9 harar saman hazırla.” Sözü yaygın olarak kullanılır. Ayrıca Mart ayı ile ilgili olarak “ Mart’ın şakası olmaz. Mart Kapıdan baktırır,kazmayı küreği yaktırır” denilmektedir.

Martın İki Dokuzu:
Mart 18(Miladi 31 Mart.) Fırtınalı geçebilir. Aldatıcı bir hava vardır.

Abrul Beşi :
Abrul ayının 5. gününde (18 nisan) görülen sayılı fırtınadır. Çok şiddetli soğuk olur. Daha önceki sıcaklara aldanarak yaylaya göç edenler geri göçerler.

Halk:
Korkma Zemheri’nin kışından, Kork Abrul’un beşinden, Öküzü ayırır eşinden” diyerek bilmeyenleri bu fırtınaya karşı uyarır. Bu söz ile ilgili olarak halk dilinde birkaç rivayet bulunmaktadır. Bunlardan biri, aynı zamanda yöremizde yaygın olanı şudur:
” Çiftçinin iki öküzü vardır. Fırtına nedeniyle öküzlerin yiyeceği biter. Öküzün birini satar ve parasıyla diğerine yiyecek alır”

Diğer rivayet ise şudur:

Bir zamanlar adamın biri, Abrul’un beşinde öküzlerini almış çift sürmeye gitmiş. Sabah giderken hava iyiymiş, günlük, güneşlikmiş. Öğleye doğru hava birden değişmiş. Yağmur, dolu, kar, fırtına, boran birbirine karışmış. Tarla köye biraz uzakmış. Öküzün biri o soğuğa dayanamamış ve ölmüş. İşte bu olay üzerine de bu söz söylenir olmuş.”

Hıdrellez:

Abrul’un 23. günü ( 6 Mayıs) Seneyi ikiye bölen gündür. Öğleye kadar yakıcı güneş olur, öğleden sonra fırtına ile şiddetli yağış ve ardından sel olur.

Kış mevsiminin geride kalışı, yazın başlangıcı, tabiatın canlanışıdır.Bir geçiş döneminin bir dizi adetlerle kutlandığı gündür.Aynı zamanda bolluk, bereket, dileklerinin kabul edileceği Hızır ile İlyasın buluştuğu gün olarak da inanılan Hıdrellezin toplumumuzdaki yeri çok büyüktür.

Hızır AS. ile İlyas AS. birbirleriyle deniz sularının karayla temas ettiği noktada buluştuğu gün olarak bilinmektedir. Hızır Aleyiselam karayı, İlyas Aleyiselam da denizi temsil eder.Hayatın can bulması ve devamı için toprak ve güneşe ihtiyaç vardır.Bu unsurların bugünden itibaren birbirleriyle bütünleştiğine, sıkıntıların geride kaldığına, güzel günlerin başladığına inanılır.

Mayıs Yedisi:

Rumi 7 Mayıs (20 mayıs). Sayılı Fırtına. Mayıs yedisi bulutlu veya yağışlı geçerse Yaz mevsimi iyi geçer,bolluk olur. Mayıs yedisi sıcak geçerse yaz mevsimi kurak geçer ve kıtlık olur.

Gündönümü:

Kiraz’ın 12. günü (25 Haziran) gün döner. Günler kısalmaya başlar. Fırtına olabilir.

Ağustos Sıcağı(Eyyam-Bahur):

Halk takvimine göre Ağustosun ilk haftası bunaltıcı ve kavurucu sıcaklar yaşanır. Bu günlerde çobanlar sürülerini gölgelik yerlerde tutmaya çalışır.

Gündönümü:

Karakışın 12’sinde (25 Aralık) döner. Günler uzamaya başlar.