ALİYA İZZET BEGOVİÇ, İSLAM DEKLARASYONU VE TARİHİ SAVUNMA

19 Ekim 2003 Bosna-Hersek’in büyük fikir ve devlet adamı Aliya İzzet Begoviç’in ölüm tarihidir.

Balkanlar Osmanlılardan koparıldıktan sonra birinci dünya savaşından sonra Yugoslavya adıyla Sırplar, Hırvatlar, Boşnaklar, Makedonlar, Karadağlılar, Slovenler’den oluşan bir federal devlet kurulmuştur. Bu devlet içinde ayrıca diğer etnisiteler mesela Türkler ve Arnavutlar da vardır. Federasyon içinde Müslümanlar oranı azdır, bunların büyük kısmını Boşnaklar oluşturmaktadır. Bilindiği gibi Yugoslavya’nın dağılmasıyla birlikte bütün ırklar kendi aralarında savaşa başlamışlar, son olarak da Müslümanlar üzerinde büyük bir katliam yapmışlardır. Aliya’nın hem sosyalist dönemde hem de savaş ve sonrasında Bosna-Hersek federal devletinin kurulmasında büyük yeri vardır. Aliya İzzet bu devletin ilk başkanıdır. Mezarı Saraybosna'daki Kovaçi Şehitliği'ndedir.

Rahmetli Aliya’yı Doğu ve Batı Arasında İslam adı kitabı ile tanımıştım. Kendisi Avrupa’da yetişmiş bir Müslüman olarak hem Batı dünyasını tanıyordu, hem de İslam kültürüne hakimdi. Bu yüzden tespitleri gerçekten çok önem taşımaktadır.

Yüz yüze görüşme imkanını Konya’yı ziyarette tanıdım. “Mahallenin isim levhası 5-8 Nisan 2001 tarihleri arasında Bosna Hersek eski devlet başkanı merhum Aliya İzzetbegoviç’in Konya’ya yapmış olduğu ziyaret sırasında çakıldı.” (https://www.konyapedia.com/makale/1084/bosna-hersek-mahallesi) Buzlukbaşı köprüsünden hemen sonraki kavşağa giderek cadde ortasın plaketi çakan Aliya çok duygulandı. Hepimiz çok duygulanmıştık. Hatta “değerli başkanım aşağıdaki mahallemizin adı Sancak, orayı da unutmuyoruz” dedik. Bu sözden de çok etkilendi. Bu anların bir fotoğrafını veriyoruz. Sonra Konya’da farkı vakıflarda konuşmalar yaptı. Allah rahmet eylesin.

İslam Deklarasyonu ve Tarihi Savunma altıncı baskı olarak Türkçeye çevrildi (Ketebe yayınları, İstanbul. çevirenler: Azra B. Aydoğan ve İ. H. Aydoğan) Aliya İzzetbegoviç'in 1969 yılında kaleme aldığı ve döneminde Belgrat’ta zor şartlarda yayınladığı  İslam Deklarasyonu hacim itibariyle küçük ama dünya çapında etki oluşturmuş bir kitaptır. Sosyalist Yugoslavya'nın Tito rejimi tarafından açık bir tehdit olarak algılandığı için 1983 yılında Saraybosna'da görülen Genç Müslümanlar (Mlad Müslimani)  davasında en önemli delil olarak sunulmuştur. Saraybosna'da yaşayan bir Müslüman münevverin kaleme aldığı bu kitap tüm İslam dünyasını inceleyen ve tespitlerde bulunan bir eserdir. İslam Deklarasyonu ile Aliya Müslümanların üzerinde bulunduğu ölü toprağını atmaya, hurafelerden arınmaya aşağılık kompleksinden kurtulmaları ve yeniden dirilmeye davet etmiştir. Bu inanç ve azim Bosna-Hersek’in bağımsızlığına kavuşmasında en önemli faktör olmuştur. Osmanlı'nın Balkanlardan çekilmesi başta Bosna-Hersek olmak üzere bölgedeki Müslümanların İslam ve Türk dünyası ile ilişkilerini zayıflatmıştır. Tabii ki bunun ağır bedelleri de olmuştur. O İslam dünyasının bir araya gelmesini ütopik bir düşünce olarak görmemiştir. Bu konuda realist düşündüğünü söyleyenleri yani emperyalistlerin böl-yönet  siyasetlerini benimseyenleri ya da boyun eğenleri açıkça ikaz etmektedir.

 Bu kitabından sonra Aliya 14 yıllık mahkumiyet almış, bu karara karşı kanun yararına bozma başvurusu yapmıştır. Daha sonraki yıllarda Avrupa’nın ortasında, gözü önünde Müslümanlara karşı katliamlar yapılmış ve onurlu bir mücadelenin sonucunda hürriyetlerine kavuşmuşlardır.  

Azınlık içinde kalmasına rağmen imanını koruyan, cesur bir insandır Aliya. Olumsuz bakanlara örnektir: savunmada sosyalizmin uzun sürmeyeceğini, Sovyetlerin dağılacağını söylüyor.

Aliya sözlerinde şunları vurgular: Müslüman halkları aşağı bir mevkiye mahkum edecek ve hiçbir umuda mahal bırakmayacak bir realize itibar etmiyoruz. Tarih sadece değişimin değil aynı zamanda imkansız ve beklenmeyenin aralıksız gerçekleştirilmesinin de hikayesidir.

Aliya her yönüyle bizden biridir. Büyük bir devlet adamı, mücadele insanı ve mütefekkirdir. Allah rahmet eylesin.

(Aşağıdaki resimde Konya ziyaretinde Selçuklu Bosna-Hersek Mahallesinin girişine plaket çakarken görüntüsü yer almaktadır. Resmi tedarikinden dolayı başkan yardımcısı Ali Düz beye teşekkür ederim.)