3B BORSA-BİTCOIN-BAHİS

Yazının başında amacımı açık etmeliyim. Bu bir teşvik değil aksine gücü yettiğince uyarı yazısıdır. Birkaç hafta önce yine bu köşede yayınlanan bir yazımda şu cümleyi kurmuştum: "Yıllardır yaptığımız şey, kendimizi tek hakikatin tek sahibi olarak görüp narsist bir kibirle ahkam kesmek oldu. Bizler bu bitmez kibirle aziz İslam üzerinden ahkam keserken milyonlarca genç insanın gündemi 3B oldu. Borsa, Bitcoın, Bahis.."

Kapitalizm, tek kelime ile ifade etmeye çalışırsak "sınırsızlık" arzusu üzerine kuruludur. "Sınırsız sermaye birikimi" bu arzunun gerçekleştirilmeye çalışılması kaçınılmaz olarak çatışma, kavga ve savaş demektir. Sadece bu cihetinden bile baksanız kapitalizm insan doğasına aykırı hatta insanlık düşmanı bir sistemdir. Bugün bütün bir yeryüzünün maruz kaldığı kriz bir finansal krizdir ve arkasında aç gözlü kapitalistlerin sınırsız sermaye ve güç elde etme arzuları vardır. Daha öncede burada belirtmiştim, reel ekonomik hareketler bir ise sanal ekonomik faaliyetler bunun elli hatta yüz katı kadardır. Buraya dikkat edilirse reel olanın sınırlılığı karşısında sanal olanın sınırsızlığı görülür ve vampirlerin iştahını kabartan da burasıdır.

Bu cümleleri kurma nedenim başlıktaki borsa/bıtcoın/bahis üçgeninin arka planını anlatma çabasıdır.

Burada kendimle ilgili bir başka hususu daha belirtmeliyim. Ben dini eğitim almış biri değilim ve asla bir fetva makamı gibi davranamam. Yani burada borsanın, kripto paranın ve diğerlerinin helalliği/haramlığı üzerine konuşamam. Buna ihtiyacı olanlar ehline müracaat etmelidirler.

Bugün itibariyle yaklaşık sekiz milyon kişinin aktif olarak yer aldığı borsanın 37 yıllık bir tarihi var. 1986’da açılan Menkul Kıymetler Borsası o zamanlar sermaye hareketleri sınırlı olduğu için hemen hemen herkesin yabancı olduğu, sadece ilgilisinin bildiği bir yatırım aracıydı. 1990’lı yıllarda 1 milyon yatırımcıya sahipti. Borsa İstanbul’un Veri Analiz Platformu verilerine göre bu 1 milyon yatırımcı sayısı 2010’lu yıllara kadar istikrarlı bir seyir izledi. Fakat ne olduysa 2020’den, yani pandemiden sonra oldu. Özellikle genç nüfus hızla borsacı olmaya başladı. Borsa jargonuyla yeni gelenler "hamsi" idiler. Yani küçük yatırımcı.

Bugün borsada hisse senetlerinin fiyatları basit birkaç veri üzerinden gerçekleşmiyor. Yani reel ekonomik faaliyet hisse senedi fiyatının oluşmasında tek belirleyici değil.

Piyasa yapıcı güçlü fonlar, tahtacı denilen spekülatör unsurlar onlarca değişkeni dikkate alarak (ki bunların çoğunun ekonomi ile alakası yok. Sadece algılar) ve her türlü al/sat emrini anlık olarak görerek pozisyon alıyor ve fiyatların oluşmasını sağlıyorlar. Ortalama ekonomi bilgisine hatta daha fazlasına sahip olan biri borsada olan biteni asla kavrayamaz. Bunun için özellikle finansal okur yazarlık denilen formasyona ve kılı kırk yararcasına bir ilgiye ihtiyaç var. Bunları neden söylüyorum. Milyonlarca genç hamsi olmasın diye. Keriz silkeleme operasyonlarına maruz kalmasınlar diye.

3B’nin ikincisi kripto paraların kralı Bitcoin. Ama kripto paralar son derece çeşitli. Mart 2023 itibariyle 22 bin kripto para çeşidi olduğu tahmin ediliyor. Türkiye'de yaklaşık olarak 4 milyon kripto para yatırımcısı olduğu tahmin ediliyor ve bunlar yine ortalama olarak 18/35 yaş gurubundadırlar. Borsadan farklı olarak 24 saat işlem yapabileceğiniz bir mecra. Dolayısıyla gece uyurken dahi (buna uyku denir mi) tetikte olunması gereken, zengin yatıp, yoksul uyanabileceğiniz gergin bir piyasa.

3B’nin sonuncusu Bahis. Bir tür küresel kumar. İlk golü kim atar, ilk sarı kartı kim görür üzerinden kumar oynuyor ve birkaç dakika içerisinde kazanıyor veya kaybediyorsunuz. Böyle birinde ruh sağlığından bahsedilebilir mi? Bu kişi normal olabilir mi?

Geçen yıl TBMM KİT komisyonuna sunulan rapora göre 2019’da 6.612 yasadışı bahis sitesi tespit edilirken bu sayının 2021’de 25.322’ye çıktığı söyleniyor.

3B gençlerin umudu. Öyle bir umut ki, akıl ve ruh sağlığını bozuyor, sosyal dengeyi bozuyor, birlikte yaşama kültürünü bozuyor, toplumu kriminalize ediyor, kısacası insanlığı tehdit ediyor.

Milyonların umudu buysa yüklenilmesi gereken sorumluluğu siz düşünün.

Not: bu yazı için Birgün de yayınlanan istikrarsızlığın istikrarı başlıklı makaleden yararlanılmıştır.